« Αιωνίως αδέξια θα είσαι. Να τι ακούω κάθε στιγμή, είτε από τον μπαμπά, είτε από τη μαμά, και αυτά τα λόγια με λυπούν πολύ, γιατί κάνω ότι μπορώ να τους ευχαριστήσω, και όμως δεν το κατορθώνω ποτέ.. Ετελείωσε, πάντα άτυχη θα είμαι»(Απόσπασμα από το περιοδικό «Η Διάπλασις των Παίδων, 1920»).
Ο άνθρωπος με τη γέννησή του αρχίζει να οργανώνει την κίνησή του η οποία στην αρχή καθορίζεται από τα αρχέγονα αντανακλαστικά. Καθώς όμως ωριμάζει το νευρικό σύστημα, τα αρχέγονα αντανακλαστικά τροποποιούνται και δίνουν τη θέση τους σε πιο ώριμα κινητικά πρότυπα. Μέσω της κίνησης πραγματοποιούνται οι βασικές ανθρώπινες ανάγκες, της επικοινωνίας και της μάθησης. Η κίνηση μας επιτρέπει την συμμετοχή σε πληθώρα δραστηριοτήτων της καθημερινής ζωής. Όταν παρατηρούνται διαταραχές στην κίνηση, η συμμετοχή σε καθημερινές δραστηριότητες παρουσιάζει προβλήματα (όπως για παράδειγμα στη γραφή, στη συμμετοχή σε ομαδικά παιχνίδια κ.α.). Οι διαταραχές της κίνησης είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για το 6-13% του σχολικού μαθητικού πληθυσμού. Αυτές οι κινητικές δυσκολίες περικλείονται στον όρο αναπτυξιακή διαταραχή συντονισμού των κινήσεων.
Η αναπτυξιακή διαταραχή συντονισμού των κινήσεων έχει αναγνωριστεί σχετικά πρόσφατα ως μια ανεξάρτητη διαταραχή. Η Τρίτη αναθεωρημένη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού εγχειριδίου των διανοητικών διαταραχών (DSM-III-R) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας περιλαμβάνει για πρώτη φορά τη διαταραχή συντονισμού ως μια ειδική αναπτυξιακή διαταραχή. Το ίδιο συμπεριλαμβάνεται στην ένατη αναθεώρηση της Διεθνούς Ταξινόμησης Ασθενειών (ICD-9). Ο όρος αυτός φαίνεται να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες των παιδιών αυτών.
Σύμφωνα με απόψεις ερευνητών, τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν σε προγεννητικούς, περιγεννητικούς, μεταγεννητικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Σε παιδιά με αδεξιότητα έχει βρεθεί βλάβη στο πυραμιδικό σύστημα. Έχει επίσης βρεθεί δυσλειτουργία στην παρεγκεφαλίδα η οποία συμβάλλει στην γένεση και τον προγραμματισμό των κινήσεων. Τα άτομα με βλάβη στην παρεγκεφαλίδα εμφανίζουν προβλήματα στην εκτέλεση αλληλουχιών γρήγορων κινήσεων που απατούν ακριβή σκόπευση και συγχρονισμό. Επίσης, αντιμετωπίζουν προβλήματα όταν μιλούν, γράφουν, πληκτρολογούν, παίζουν ένα μουσικό όργανο ή επιδίδονται σε κάποια αθλητική δραστηριότητα.
Ανάμεσα στα αίτια μπορεί να είναι μια σειρά από εξελικτικές καταστάσεις, όπως είναι οι εκφυλιστικές ασθένειες του εγκεφάλου, οι στατικές βλάβες της κεφαλής και η ελαττωματική όραση.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η έλλειψη συντονισμού εμφανίζεται να είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή, για την οποία δεν μπορεί να ενοχοποιηθεί ένας μόνο παράγοντας, αλλά μια ποικιλία παραγόντων. Πολλές από τις αιτιολογίες είναι αναγνωρίσιμες από το ιστορικό του παιδιού και τα ευρήματα στις εξετάσεις, αλλά αυτές οι περιπτώσεις φαίνεται να αποτελούν την μειοψηφία των παιδιών αυτών.
Από την άλλη πλευρά, η σημασία του προφορικού λόγου στη ζωή του ανθρώπου είναι αναμφισβήτητη. Τα λόγια, οι πράξεις, οι εκφράσεις μας και γενικά η παρουσία μας και μόνο αποτελούν ερεθίσματα, σημεία επικοινωνίας με τους άλλους. Η γλώσσα είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για τον άν μέσο της έκφρασης και συνεννόησης, και το κατεξοχήν μέσο της επικοινωνίας (Παπαδόπουλος, 1996). Ο πρωτόγονος άνθρωπος, ακόμη και στην πιο απλή μορφή της κοινωνίας στην οποία ζούσε, είχε συνειδητοποιήσει ότι για να προοδεύσει πρέπει να βρει τρόπους έκφρασης. Εάν η ανάπτυξη των συμβόλων του λόγου ήταν τόσο σημαντική στις πρωτόγονες κοινωνίες, φυσικό είναι η ανάγκη για αποτελεσματική χρήση του λόγου στη σημερινή περίπλοκη κοινωνία μας να είναι απαραίτητη (Smith, 1963).
Η ανάλυση της γλώσσας περιλαμβάνει τόσο τον προφορικό λόγο, δηλαδή την ομιλία και την ακρόαση, όσο και το γραπτό λόγο, δηλαδή την ανάγνωση και τη γραφή. Η ανάγνωση είναι μια πολυσύνθετη νοητική λειτουργία για την εκτέλεση της οποίας απαιτούνται διάφοροι ψυχολογικοί μηχανισμοί, οι οποίοι είναι δύσκολο να κατανοηθούν, να ερμηνευθούν και να αξιολογηθούν.
Ανάγνωση είναι η ικανότητα του ατόμου να κατανοεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων μέσω ενός κειμένου (Pumfrey, 1991). Δηλαδή να μπορεί το άτομο να ερμηνεύει το συμβολικό σύστημα του γραπτού λόγου με σκοπό να αποσπάσει το εννοιολογικό του περιεχόμενο (Πόρποδας, 1983).
Επιπλέον, ως κοινωνικοποίηση ορίζεται «η διαδικασία απόκτησης και ανάπτυξης προσωπικών τύπων συμπεριφοράς, αξιών, μέτρων, ικανοτήτων και προτύπων από το άτομο, χαρακτηριστικά που προκύπτουν από την επαφή του ατόμου με το κοινωνικό σύνολο μιας ορισμένης κοινωνίας» (Hetherington – Parke 1975).
Έχοντας ως μέσο επικοινωνίας τη γλώσσα το παιδί βοηθιέται μέσα από ψυχοκινητικές δραστηριότητες, όπως είναι τα ομαδικά παιχνίδια, τα παιχνίδια γνωριμίας να έρθει σε επαφή με άλλα παιδιά, να επικοινωνήσει και να συνεργαστεί.
Κάθε μορφής κινητικής δραστηριότητας με τη μορφή παιχνιδιού είναι ένα ερέθισμα με αλλεπάλληλες επιδράσεις στη σκέψη και στο συναισθηματικό κόσμο του παιδιού.
Η συμμετοχή σε κινητικές δραστηριότητες του παιδιού στην σχολική ηλικία είναι απαραίτητη για να έχει μια φυσιολογική κινητική εξέλιξη. Η επίδραση των κινητικών δραστηριοτήτων στις συναισθηματικές καταστάσεις είναι ποικιλόμορφη. Η συμμετοχή του παιδιού σε απλές και σύνθετες κινητικές δραστηριότητες δημιουργεί φιλικά συναισθήματα, επιτυχία, αποτυχία, χαρά ή λύπη.
Το παιδί με την ενεργό συμμετοχή του θα αποκαλύψει τις ψυχικές του αδυναμίες, όμως μέσα από το παιχνίδι παίζοντας θα αποκτήσει ψυχικό δυναμισμό, γιατί στο παιχνίδι κυριαρχεί πάντα μια ψυχική διάθεση χρωματισμένη από ευθυμία, αισιοδοξία και εμπιστοσύνη. Αυτού του είδους η συμμετοχή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη σχέσεων με άλλα παιδιά έτσι ώστε να υπάρχει ένταξη του στην ομάδα γεγονός που θα οδηγήσει στην ενσωμάτωση και κοινωνικοποίηση του.
Η εξέταση της κινητικότητας μέσω των δοκιμασιών είναι ένα σημαντικό εργαλείο. Στη νηπιακή και παιδική ηλικία, καθώς και στα άτομα με ειδικές ανάγκες είναι απαραίτητο να γίνεται έλεγχος της κινητικότητας για τους εξής λόγους. Πρώτον, για να αξιοποιηθούν οι ατομικές ανάγκες και να εντοπισθούν και αξιολογηθούν τυχόν δυσκολίες στην κίνηση του κάθε παιδιού. Δεύτερον, για να διατυπωθεί το είδος των δραστηριοτήτων που χρειάζεται κάθε παιδί ξεχωριστά.
Το Τεστ Ανίχνευσης Αναπτυξιακής Διαταραχής Ψυχοκινητικού Συντονισμού παιδιών 4 -8 ετών κατασκευάστηκε με στόχο να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από νηπιαγωγούς και δασκάλους στα παιδιά της τάξης τους καθώς και από άλλους ειδικούς, οι οποίοι ασχολούνται με σχετικά προβλήματα. Πρόκειται για ένα ειδικό τεστ ελέγχου του ψυχοκινητικού συντονισμού παιδιών ηλικίας 4-8 ετών μέσω μιας συστοιχίας ψυχοκινητικών δοκιμασιών. Η χρησιμότητά του έγκειται στο γεγονός ότι μπορεί μέσω αυτού να ανιχνευθούν έγκαιρα και έγκυρα ή να εντοπιστούν παιδιά με ελλειμματικό ψυχοκινητικό συντονισμό. Ακόμη, είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί και ως διαγνωστικό μέσο σε συνδυασμό βέβαια και με άλλα ψυχομετρικά εργαλεία. Καλύπτει παιδιά που φοιτούν στο νηπιαγωγείο και στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Όλες οι επιμέρους περιοχές που αξιολογεί σχετίζονται μεταξύ τους και είναι οι ακόλουθες: ο οπτικοκινητικός συντονισμός και η οπτική αντίληψη, η εικόνα του σώματος, η λεπτή κινητικότητα, η αίσθηση του χώρου, ο ρυθμός, η στατική ισορροπία, η δυναμική ισορροπία, η χειρωνακτική επιδεξιότητα, η ταχύτητα και ο συντονισμός των άνω άκρων, η ταχύτητα και συντονισμός των κάτω άκρων και η ταχύτητα κίνησης του σώματος σε μεταβλητή κατεύθυνση.
Οι δέκα επιμέρους δοκιμασίες που περιλαμβάνονται είναι οι εξής: «Ζωγράφισε έναν άνθρωπο», η αντιγραφή σχημάτων, το πέρασμα χαντρών σε κλωστή, ο λαβύρινθος, η στατική ισορροπία, το περπάτημα στις μύτες και περπάτημα στις φτέρνες, το τύλιγμα ενός νήματος σε καρούλι, η κατασκευή γέφυρας με τα δύο χέρια, το περπάτημα στο ρυθμό εμβατηρίου και η ευκινησία στο τρέξιμο.
Μέσω αυτών των δοκιμασιών μπορούμε να αξιολογήσουμε το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού σε καθεμιά από τις περιοχές που προαναφέρθηκαν και να εντοπίσουμε έτσι τις πιθανές δυσκολίες του. Στη συνέχεια μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί οργανώνοντας το κατάλληλο πρόγραμμα ψυχοπαιδαγωγικής παρέμβασης.
Επιπρόσθετα, υπάρχει ένα ερωτηματολόγιο. Ουσιαστικά είναι ένας κατάλογος συμπτωμάτων, τα οποία είναι δυνατόν να θεωρηθούν ως ενδείξεις εμφάνισης της Αναπτυξιακής Διαταραχής Ψυχοκινητικού Συντονισμού. Συμπληρώνεται από εκπαιδευτικούς για τα παιδιά της τάξης τους.
Το τεστ, που αναφέρθηκε παραπάνω, πραγματοποιήθηκε σε 100 παιδιά Β τάξης δημοτικού σχολείου σε περιοχές της Αττικής. Συγκεκριμένα από σχολεία των Πετραλώνων και από σχολεία Ιλίου. Τα άτομα επιλέχθηκαν με τυχαία δειγματοληψία. Η πρόσβαση στα συγκεκριμένα σχολεία δεν παρουσίασε κανένα πρόβλημα και η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς υπήρξε αποτελεσματική.
Το τεστ μας έδειξε ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην επίδοση της ανάγνωσης και στην επίδοση του οπτικοκινητικού συντονισμού. Για την ακρίβεια βγήκε το συμπέρασμα πως όσο καλύτερη είναι η επίδοση στον οπτικοκινητικό συντονισμό τόσο αυξάνεται και η επίδοση στην ανάγνωση. Επίσης, συμπεραίνουμε ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην επίδοση στον Νευρομυικό συντονισμό, στη ευκυνησία στο τρέξιμο και την επίδοση στον οπτικοκινητικό . Διαπιστώθηκε ότι όσο αυξάνεται η επίδοση στο Νευρομυικό συντονισμό και στην ευκινησία στο τρέξιμο τόσο αυξάνεται και η επίδοση στον οπτικοκινητικό συντονισμό.
Παρατηρούμε ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στον οπτικοκινητικό συντονισμό και την ανάγνωση, του οπτικοκινητικού συντονισμού με τον Νευρομυικό συντονισμό και την ευκινησία στο τρέξιμο. Σαν συνέπεια, έχουμε και με όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες άμεση συσχέτιση με την ανάγνωση. Αυτές οι κατηγορίες αποτελούν την αναπτυξιακή διαταραχή κινητικού συντονισμού και άρα υπάρχει σχέση μεταξύ της διαταραχής με την ανάγνωση. Η συγκεκριμένη διαταραχή δεν αντιμετωπίζεται από μόνη της και σε κάθε περίπτωση τα σημάδια που μας δείχνει το κάθε παιδί θα πρέπει να αποτελούν ένδειξη για κατάλληλη αντιμετώπιση και θεραπεία.
Για την υποστήριξη των παιδιών με αναπτυξιακή διαταραχή προτείνονται διάφορα προγράμματα όπως η αντιληπτικο-κινητική εξάσκηση, η αισθητηριακή ολοκλήρωση, η κιναισθητική εξάσκηση, ο γνωστικός σχεδιασμός των κινητικών δεξιοτήτων, η φυσικοθεραπεία, η εργοθεραπεία, η παρέμβαση σε συγκεκριμένο έργο και η προσαρμοσμένη κινητική αγωγή.
Κλείνοντας, η θέληση των γονέων καθώς και η υποστήριξή τους στα παιδιά με τις δυσκολίες που αναφέρθηκαν, χρειάζεται να είναι αισθητή. Η ασφάλεια και η αγάπη που θα εισπράξουν, είναι το έδαφος για να χτίσουν μια γερή βάση, όπου θα προσπαθήσουν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωή τους..
Παπαδοπούλου Χριστίνα Εργοθεραπεύτρια
Πηγές:
«ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ ΨΥΧΟΚΙΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙKΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ» Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με κατεύθυνση ειδκής αγωγής. Καθηγητής: ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ. Μεταπτυχιακός φοιτητής: ΘΩΜΑΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ(απόφοιτος ΤΕΦΑΑ Αθήνας, μεταπτυχιακός φοιτητής ειδικής αγωγής), Αθήνα, 17 Ιουλίου 2009.
http://hellania.blogspot.gr/2011_11_13_archive.html
