ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ (α΄μέρος)

Τα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού παρουσιάζουν δυσκολίες σε πολλούς τομείς. Εμείς καλούμαστε ως θεραπευτές να τα βοηθήσουμε να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους, να τους δώσουμε «όπλα» και στρατηγικές που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα τους και τη κατανόηση των δυσκολιών τους, όσο αυτό είναι εφικτό.
Μία από της βασικές δυσκολίες είναι αυτή που παρουσιάζουν στη «θεωρία του νου» (theory of mind). Η θεωρία του νου είναι η κατανόηση των επιθυμιών και πεποιθήσεων του εαυτού και του άλλου και η ικανότητα να προβλέψει τη μελλοντική τους συμπεριφορά (Mitchell, 1996). Η επίγνωση και κατανόηση για το τι σκέφτονται, τι αισθάνονται και τι κάνουν οι άλλοι είναι σημαντικές για την αποτελεσματικότητα του ατόμου στο κοινωνικό περιβάλλον (Hala, 1997). Ένα από τα σημαντικότερα όπλα για να βοηθηθούν τα παιδιά με ΥΛΑ και Asperger στη κοινωνική τους αλληλεπίδραση  είναι οι κοινωνικές ιστορίες (Social Stories™).

 

Οι κοινωνικές ιστορίες δίνουν  στα παιδιά την απεικόνιση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών των άλλων. Να τα βοηθήσουν να προβλέψουν καλύτερα τις πράξεις και τις υποθέσεις των ανθρώπων με τους οποίους αλληλεπιδρούν. Επίσης παρουσιάζουν πληροφορίες για κοινωνικές καταστάσεις με ένα δομημένο και σταθερό τρόπο, που είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά με αυτισμό ειδικά όταν πρόκειται για δεξιότητες και συμπεριφορές που είναι τόσο ασαφείς όσο αυτές που εμπλέκονται στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Τέλος οι κοινωνικές ιστορίες παρέχουν στα παιδιά επαφή με τις κοινωνικές πληροφορίες μέσω εικόνων και κειμένου και όχι μέσω ομιλίας και παρατήρησης. Έτσι εκμεταλλεύονται το δυνατό σύστημα των παιδιών με αυτισμό, το οπτικό σύστημα.

 

 

Προμηθεύουν το παιδί με ακριβείς πληροφορίες για αυτές τις καταστάσεις που το δυσκολεύουν ή το μπερδεύουν. Η κατάσταση αυτή περιγράφεται λεπτομερώς και σημασία δίνεται σε μερικά σημεία κλειδιά : στα σημαντικά κοινωνικά ερεθίσματα, τα γεγονότα και τις αντιδράσεις που το άτομο μπορεί να περιμένει να συμβούν σε αυτή τη κατάσταση, τις δράσεις και αντιδράσεις που μπορεί να αναμένονται από το άλλο άτομο και γιατί. Ο σκοπός της ιστορίας είναι να αυξήσει τη κατανόηση του ατόμου, το βαθμό άνεσης του και πιθανά να του προτείνει κατάλληλες αντιδράσεις στην εν λόγω κατάσταση

Τι πρέπει να ξέρω για να φτιάξω μια κοινωνική ιστορία

–        Μια Κοινωνική Ιστορία περιλαμβάνει κοινωνικές πληροφορίες με έναν ασφαλή και γεμάτο νόημα τρόπο για τον αναγνώστη της. Τουλάχιστον το 50% των ιστοριών επιτυγχάνουν τον εκάστοτε στόχο τους.

–        Έχει εισαγωγή, η οποία θα πρέπει να προσδιορίζει το θέμα της ιστορίας, κεντρικό κορμό, ο οποίος δίνει λεπτομέρειες και περισσότερες πληροφορίες και συμπέρασμα, το οποίο ενισχύει και συνοψίζει την κεντρική ιδέα της ιστορίας και υπενθυμίζει τους στόχους.

–        Απαντά σε ερωτήσεις μερικής άγνοιας («wh» questions), όπως «που, ποιος, τι, πότε». Έννοιες σχετικές με τον χρόνο συχνά επηρεάζονται σε άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του Αυτισμού, οπότε είναι σημαντικό να ορίσουμε το «πότε».

–        Στις Κοινωνικές Ιστορίες χρησιμοποιείται το πρώτο ή το τρίτο πρόσωπο.

–        Χρησιμοποιείται «θετική» γλώσσα. Χρησιμοποιούνται προτάσεις που ενισχύουν θετικές συμπεριφορές και αντιδράσεις και όχι μη επιθυμητές ενέργειες. Είναι σημαντικό να δοθεί σημασία στην ομαδική εργασία. Προσδιορίζεται η επιθυμητή συμπεριφορά και ποιος είναι διαθέσιμος να βοηθήσει το παιδί για να την κατακτήσει (π.χ. η μαμά μου, ο μπαμπάς μου, ο δάσκαλός μου, κ.ά.)

–        Μια Κοινωνική Ιστορία περιέχει περιγραφικές προτάσεις, αλλά και άλλους τύπους προτάσεων (προοπτικής,εξάσκησης, τμηματικές, καταφατικές προτάσεις).

 

 

• Οι περιγραφικές προτάσεις περιγράφουν την πραγματικότητα. Είναι ακριβείς και χωρίς υποθέσεις. Είναι προτάσεις που υπό καμία οπτική γωνία δεν μπορεί να είναι αναληθείς.
• Οι προτάσεις προοπτικής περιγράφουν την ψυχική κατάσταση ενός ατόμου, τα συναισθήματα, τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του. (π.χ. «Μερικές φορές στα παιδιά αρέσει να…»).
• Οι κατευθυντήριες προτάσεις παρακινούν τα άτομα σε επιθυμητές συμπεριφορές. Είναι σημαντικό να δοθεί βαρύτητα στην προσπάθεια που καταβάλλεται καi όχι στο αποτέλεσμα αυτής (π.χ. «θα προσπαθήσω να κάνω…»).
• Στις τμηματικές προτάσεις υπάρχουν κενά που καλούνται τα ίδια να παιδιά να συμπληρώσουν (π.χ. «Μου αρέσει να μιλάω για…»).
• Οι καταφατικές προτάσεις εκφράζουν μια ευρέως αποδεκτή κατάσταση, ενισχύοντας έτσι τον κεντρικό κορμό της Ιστορίας (π.χ. «Αυτό είναι εντάξει», «Αυτό είναι πολύ σημαντικό», «Έτσι λέει ο νόμος»).
• Μια Κοινωνική Ιστορία στοχεύει περισσότερο στο να είναι περιγραφική, λεπτομερής και γεμάτη πληροφορίες για διάφορες κοινωνικές καταστάσεις, παρά να επιβάλλει σε κάποιον πως δεν πρέπει να συμπεριφερθεί και τι πρέπει και δεν πρέπει να κάνει.–        Θα πρέπει να ταιριάζει με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού ή του ενήλικα και να είναι κυριολεκτικά ακριβής, λόγω της δυσκολίας κατανόησης του μεταφορικού λόγου, που συνήθως συναντάται στα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού.

 

• π.χ. Η πρόταση «Ο μπαμπάς πάει το πρωί για δουλειά.», για να είναι κυριολεκτικά ακριβής, θα πρέπει να είναι:
• «Συνήθως ο μπαμπάς πάει το πρωί για δουλειά.».

Δείτε το β΄μέρος

Αρθρογράφος: Κοκμοτός Παναγιώτης – Λογοθεραπευτής , Κέντρο ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ  Το  άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Special Life» για τον αυτισμό

Ζαφειροπούλου Αναστασία – Λογοθεραπεύτρια